سؤالات متداول در خصوص قانون خانواده به شرح زیر می‌باشد:
قانون خانواده چیست؟ قانون خانواده جدید چگونه است؟ قوانین خانواده به چه صورت است؟ کتاب قانون خانواده چه میگوید؟ قانون خانواده در ایران چطور است؟ قوانین مدنی خانواده چگونه است؟
مفهوم خانواده
خانواده در قانون مدنی و دیگر قوانین ایران تعریف‌نشده است؛ ولی با توجه به مقررات مختلف می‌توان برای آن‌یک معنی عام (گسترده) و یک معنی خاص (محدود) قائل شد.
خانواده به معنی عام، یا خانواده گسترده، عبارت از گروهی است مرکب از شخص و خویشان نسبی و همسر او، گروهی که از یکدیگر ارث می‌برند. مواد ۸۶۲ و ۱۰۳۲ قانون مدنی که طبقات اقرباء نسبی را بیان می‌کند ناظر به اعضای خانواده بدین معنی است. ضابطهٔ این خانواده همان ارث بردن از یکدیگر است.
گاهی خانواده را به معنی گسترده‌تری به‌کاربرده و کلیهٔ خویشان سببی را هم داخل در آن دانسته‌اند.
اقرباء سببی ، کسانی هستند که از طریق نکاح با شخص رابطهٔ خویشاوندی پیدا می‌کنند. بدین‌سان خویشان نسبی هریک از زن و شوهر خویشان سببی دیگری به شمار می‌آیند.
لیکن به‌دشواری می‌توان خانواده بدین معنی را یک‌نهاد حقوقی تلقی کرد، زیرا هیچ ضابطه و رابطهٔ حقوقی که کلیهٔ خویشان نسبی و سببی شخص را به هم پیوند دهد و از آنان گروه واحدی بسازد وجود ندارد. البته نکاح با بعضی از اقرباء سببی قانونان ممنوع است (ماده ۱۰۴۷ ق. م.) و نیز داوری (ماده ۴۶۹ ق. آ. د. م.) و رسیدگی قضایی (ماده ۹۱ ق. آ. د. م.) بعضی از آن‌ها دربارهٔ شخص پذیرفته نیست؛ حتی مأمور اجرای احکام نمی‌تواند متصدی اجرای حکم نسبت به اشخاصی شود که با آن‌ها قرابت سببی تا درجهٔ معینی دارد (ماده ۲۸ قانون اجرای احکام مدنی). لیکن این قواعد که به دسته‌ای از اقرباء نسبی و سببی اختصاص دارد کافی نیست که همه خویشاوندان نسبی و سببی را ازلحاظ حقوقی جزو یک خانواده قرار دهد. به‌هرحال، خانواده به معنی گسترده در قدیم اهمیت بیشتری داشته ولی در عصر جدید اهمیت خود را تا حد زیادی ازدست‌داده است. ازاین‌رو آنچه امروزه بیشتر موردعنایت قانون‌گذار واقع می‌شود خانواده به معنی خاص است.
خانواده به معنی خاص، یا خانواده هسته‌ای، عبارت از زن و شوهر و فرزندان تحت سرپرستی آن‌هاست که معمولاً باهم زندگی می‌کنند و تحت ریاست شوهر و پدر هستند. معیار و ضابطهٔ تشکیل این خانواده همان ریاست یک شخصی بر اعضای آن است. ریاست شوهر و پدر خانواده یک نوع وحدت و هماهنگی در امور خانواده و بین اعضای آن ایجاد می‌کند و از چند نفر یک گروه متشکل و متجانس می‌سازد. خانواده بدین معنی است که مخصوصاً موردحمایت اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر و قوانین جدید واقع‌شده است. بند ۳ ماده ۱۶ اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر مصوب ۱۹۴۸ دراین‌باره میگوید:
« خانواده رکن طبیعی و اساسی اجتماع است و حق دارد از حمایت جامعه و دولت بهره‌مند شود». ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی که میگوید: «در روابط زوجین ریاست خانواده با شوهر است» خانواده به همین معنی را در نظر داشته است.
قانون خانواده:
اهمیت اجتماعی خانواده باید محرک قانون‌گذار در حمایت از آن باشد. هر قاعده‌ای که قانون‌گذار دراین‌باره می‌آورد می‌تواند در تحکیم یا تضعیف آن مؤثر باشد. بنابراین، درزمینهٔ خانواده قانون‌گذار باید بااحتیاط کامل عمل کند و از هر اقدامی که به ضعف خانواده منتهی شود بپرهیزد و در اصلاحات و نوآوری‌های خود تثبیت خانواده را همواره در مدنظر داشته باشد. بی‌شک قانون‌گذار باید به منافع هریک از افراد خانواده توجه کند؛ لیکن آنچه در درجهٔ اول اهمیت قرار دارد، نفع خانواده به‌عنوان یک‌نهاد و واحد اجتماعی است و استحکام و حمایت از آن باید بیش از هر چیز موردنظر باشد. در اصلاحات قوانین و مقررات مربوط به خانواده باید عرف و عادت و سنن خانوادگی در نظر گرفته شود وگرنه اجرای قانون با اشکالات بسیاری مواجه خواهد شد و چه‌بسا به سستی و ناتوانی خانواده خواهد انجامید.
لازم به ذکر است از سال 1346 قوانین خانواده متعدد تصویب و اجرا گردید که در نهایت قانون حمایت خانواده جدید که با عنوان لایحه به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده بود، با تصویب در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ ۱/۱۲/۱۳۹۱ و تأیید شورای محترم نگهبان جایگزین قوانین گذشته در این زمینه شد. به مواد قانون حمایت از خانواده جدید در قسمت بعد اشاره خواهد شد.
